• Dr Renatus Lutambi
• Afya ya Jamii & Familia

Utangulizi

Damu ni uhai wa mwanadamu, na bila damu hakuna viungo vinavyoweza kufanya kazi ipasavyo. Kila siku duniani kuna watu wengi wanaohitaji kuongezewa damu kutokana na ajali, upasuaji, matatizo ya uzazi, saratani, magonjwa ya damu kama vile sickle cell na upungufu wa damu sugu. Hata hivyo, si damu yoyote inaweza kutumika kwa ajili ya kuongezewa wagonjwa; kinachohitajika ni damu salama.

Damu salama ni ile ambayo imechunguzwa, haina maambukizi ya magonjwa hatari na inaendana na makundi ya damu ya anayehitaji. Makala haya yataeleza kwa undani maana ya damu salama, umuhimu wake, jinsi inavyopatikana, changamoto zilizopo na hatua za kuhakikisha kila mtu anayehitaji anaipata kwa usalama.

Damu Salama ni Nini?

Damu salama ni damu iliyotolewa na wachangiaji wa hiari, ikapimwa kwa viwango vya kitaalam na kuthibitishwa haina maambukizi ya virusi na magonjwa yanayoweza kuambukizwa kwa njia ya damu. Pia lazima iendane na mahitaji ya mgonjwa kwa kuzingatia kundi la damu (A, B, AB, O) na kiwango cha Rh factor (+/-).

Magonjwa ambayo lazima damu ipimwe kabla ya kutumika ni pamoja na:

1. VVU (Virusi vya Ukimwi)

2. Hepatitis B na C

3. Kaswende (Syphilis)

4. Magonjwa mengine ya kuambukiza kwa damu kulingana na nchi husika.

Kwa hiyo, damu salama inamaanisha damu ambayo haitakuwa chanzo cha kumletea madhara zaidi mgonjwa badala ya kumsaidia.

Umuhimu wa Damu Salama

1. Kuokoa maisha – Damu salama huokoa maisha ya wagonjwa waliojeruhiwa vibaya, akina mama wanaopoteza damu wakati wa kujifungua, na watoto wenye upungufu mkubwa wa damu.

2. Kuzuia maambukizi mapya – Ikiwa damu haijapimwa, inaweza kuambukiza VVU au Hepatitis kwa mgonjwa.

3. Matibabu sahihi – Wagonjwa wa saratani na wanaofanyiwa upasuaji mkubwa hutegemea damu salama ili viungo vyao viendelee kufanya kazi.

4. Kujenga imani kwa mfumo wa afya – Jamii inapojua damu hospitalini ni salama, huchangia kwa wingi na wagonjwa wanapata huduma bila hofu.

Jinsi Damu Salama Inavyopatikana

Ili kuhakikisha upatikanaji wa damu salama, hatua mbalimbali hufuata:

1. Uchangiaji wa Hiari

Uchangiaji wa damu kutoka kwa watu wenye afya njema ndiyo njia salama zaidi. Wachangiaji wa hiari mara nyingi huwa na tabia bora za kiafya na huchunguzwa mara kwa mara.

2. Kupima Damu

Damu iliyotolewa hupimwa kwa mashine za kisasa kuhakikisha haina maambukizi ya VVU, Hepatitis B, Hepatitis C, na Kaswende.

3. Kuhifadhiwa Vizuri

Damu salama huhifadhiwa kwenye benki ya damu kwa joto maalumu hadi inapohitajika. Hii huzuia kuharibika na kupoteza uwezo wake wa kusaidia mwili.

4. Kuchagua Damu Inayolingana

Kabla ya kuongezewa mgonjwa, hufanyika vipimo vya compatibility ili kuhakikisha damu hiyo inafaa kuunganishwa na mwili wa mpokeaji.

Changamoto za Kupata Damu Salama

1. Upungufu wa wachangiaji wa hiari – Watu wengi wanaogopa au hawajui umuhimu wa kuchangia damu.

2. Hofu ya maambukizi – Baadhi huamini kuchangia damu kuna madhara, jambo ambalo si kweli.

3. Vifaa na gharama – Vifaa vya kupimia damu ni ghali, na nchi nyingi zinazoendelea zinakabiliwa na uhaba.

4. Magonjwa ya kuambukiza – Katika baadhi ya maeneo, viwango vya magonjwa yanayoambukizwa kwa damu ni vya juu, hivyo huchuja wachangiaji wengi.

Namna ya Kuhakikisha Damu Salama Inapatikana

• Elimu kwa jamii – Kuwahamasisha watu kuelewa kuchangia damu ni tendo la kuokoa maisha na si hatari.

• Uchangiaji wa mara kwa mara – Watu wenye afya wanapaswa kujenga utamaduni wa kuchangia damu angalau mara 2–3 kwa mwaka.

• Uwekezaji katika maabara – Serikali na taasisi binafsi zinapaswa kuhakikisha kuna vifaa vya kisasa kwa upimaji wa damu.

• Kuhusisha vijana – Mashule, vyuo na taasisi zingine zinapaswa kushirikishwa katika kampeni za damu salama.

• Ufuatiliaji wa wachangiaji – Kufuatilia historia ya kiafya ya wachangiaji husaidia kudumisha ubora na usalama wa damu.

Faida za Kuchangia Damu Salama

1. Kuokoa maisha ya wengine.

2. Kujua hali ya afya yako, kwani kabla ya kutoa damu hupimwa.

3. Kuchochea afya ya mwili – Uchunguzi unaonyesha kutoa damu mara kwa mara husaidia kupunguza hatari ya magonjwa fulani kama shinikizo la damu.

4. Kujenga mshikamano wa kijamii – Kuchangia damu ni tendo la utu na mshikamano.

Hitimisho

Damu salama ni rasilimali ya thamani isiyo na mbadala. Kila siku maelfu ya wagonjwa wanahitaji damu ili kuishi, lakini damu hiyo lazima iwe imethibitishwa haina maambukizi na inafaa kwa matumizi ya kitabibu. Ni jukumu la kila mtu mwenye afya njema kujitokeza kuchangia damu mara kwa mara ili kuhakikisha upatikanaji wa damu salama kwa wote.

Kwa kuchangia damu, tunalinda maisha ya familia zetu, marafiki zetu, na hata watu tusio wajua. Kila tone la damu salama ni zawadi ya maisha.